ΒΡΑΔΙΕΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ...

                                                   «Εγώ ο Ντάνιελ Μπλέικ»
                                  «Η κυβέρνηση συμπεριφέρεται στους πιο ευάλωτους
                                 και φτωχούς με σκανδαλώδη περιφρόνηση και άκαρδη
                                 ωμότητα. Την ίδια που επιδεικνύει κρατώντας έξω από
                                 τη χώρα και τα προσφυγόπουλα που είχαμε υποσχεθεί
                                  να βοηθήσουμε....Παρά τις στιγμές αίγλης και λάμψης
                                   σαν αυτή, εμείς οι άνθρωποι του σινεμά ξέρουμε με
                                    τίνος το μέρος είμαστε».
                                                                                     Κεν Λόουτς

Η σκηνή παριστά, δεξιά το σαράι, αριστερά την καλύβα του Καραγκιόζη….
Ωστόσο, στη συγκεκριμένη παράσταση το σκηνικό δεν είναι καθόλου έτσι, αφού απέναντι στην καλύβα δεν έχουμε πια το σαράι αλλά το απόρθητο κάστρο του ευρω- παϊκού κοινωνικού κράτους ή πιο εύστοχα της απρόσω-πης…συμμετοχικής δημοκρατίας.
Βρισκόμαστε στην Αγγλία του 2015 σε μια πολύβουη εργατούπολη. Πρόκειται για την κινηματογραφική ταινία του Κεν Λόουτς, «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ». Μια νέα ανύ- παντρη μητέρα καταφθάνει απ’ το Λονδίνο, απ’ όπου την έχει στείλει η Κοινωνική Υπηρεσία προκειμένου να κατοι- κήσει και να φροντίσει για το κρατικό επίδομα που δικαι-
ούται, να ψάξει για δουλειά κ.λ.π. κ.λ.π.
Καθώς δεν έχει ξαναρθεί σ’ αυτήν την πόλη, μπερδεύει τα τρένα και καθυστερεί στο κανονισμένο ρα- ντεβού της Κοιν. Υπηρεσίας.
Εκεί, παρεμβαίνει υπερασπίζοντάς την ο Μπλέικ, ένας εργάτης που περιμένει στην ουρά ο οποίος (αντιγράφω από το πρόγραμμα) «είναι ένας 59χρονος ξυ- λουργός, που ο γιατρός του απαγόρεψε να επιστρέψει στη δουλειά του, έπειτα από ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο. Μόνη του ελπίδα επιβίωσης το κρατικό επίδομα που περιμένει, αλλά έχει ν’ αντιμετωπίσει αφ’ ενός την αρμόδια υπηρεσία που τον κρίνει κατάλληλο για εργασία και αφ’ ετέρου τη γραφειοκρατία…»
Έχοντάς ήδη αντιμετωπίσει τα πλοκάμια της, έχοντας γίνει μπαλάκι από γραφείο σε γραφείο κι από επι- τροπή σε επιτροπή, στο πρόσωπο της κοπέλας υπερασπίζεται το αυτονόητο. Απειλείται από την αστυνομία, τελικά την παίρνει μαζί με τα παιδάκια της και φεύγει, προσπαθώντας να τη βοηθήσει στο άθλιο διαμέρισμά που της έχει παραχωρηθεί.


Ο χαρακτηρισμός «κοινωνική κομεντί» υποβαθμίζει και αδικεί νομίζω τη συγκεκριμένη ταινία, μολονότι το πικρό χιούμορ προκύπτει έτσι κι αλλιώς μέσ’ απ’ το καρτερικό και οικείο πρόσωπο του Ντ. Μπλέικ, καθώς κι από τις καταστάσεις που λίγο – πολύ όλοι μας κάποτε έχουμε βιώσει στις δημόσιες υπηρεσίες, καταστάσεις κυριολεχτικά για γέλια και για κλάματα,
Φαίνεται παράδοξο, στις αρχές του 21ου αιώνα, στη χώρα της πρώτης ιστορικά βιομηχανικής επανάστασης, με το λεγόμενο κοινωνικό κράτος να έχει βαθιές ρίζες, ένα έργο σαν αυτό να μας θυμίζει τις ιστορίες του Ασίζ Νεζίν για τη γραφειοκρατία στην Τουρκία προ εβδομηκο- νταετίας, ή ακόμα του Νικολάι Γκόγκολ στη Ρωσία το χίλιαοχτακόσιατόσο. Μόνο που στα έργα αυτά επιστρα- τεύεται συνήθως η υπερβολή, ενώ εδώ είναι σαφές ότι τα τεκταινόμενα ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικό-τητα, μήπως υπολείπεται κιόλας. Έτσι, μάλλον στον Όρσον Ουέλλες παραπέμπει το έργο, παρά τη διαφορά κινη- ματογραφικού ύφους και περιβάλλοντος (Δίκη, Πολίτης Κέιν κ.ά.).
Εντύπωση προκαλεί, ότι απουσιάζει εντελώς από το έργο το «σαράι», δηλαδή η άρχουσα τάξη,η εξουσία, οι πλούσιες αργόσχολες κυρίες, ο «καλός» λεγόμενος παράλ- ληλος κόσμος ως αντιπαράθεση. Υπάρχουν μόνο οι καλοκουρδισμένοι απρόσωποι υπάλληλοι της Κοιν.Υπηρεσίας οι σεκιουριτάδες, κι οι κατώτεροι αστυνομικοί που τραβολογούν τον Μπλέικ.
Ένας κατώτερος δικαστικός που τον απαλλάσσει για πρώτη φορά «αλλά να μην το ξανακάνει»! όταν έγραψε στον τοίχο με σπρέι την αγανάκτησή του, προκαλώντας την επευφημία των περαστικών. Επίσης ένας σεκιουριτάς προμηθευτής «κοριτσιών» που συμπληρώνει έτσι με μια δεύτερη…δουλίτσα το μεροκάματό του!
Υπάρχουν όμως στην από δω μεριά και οι σκηνές αλληλεγγύης, ο μαύρος γείτονας, οι συνάδελφοι στο εργοστάσιο, ο υπεύθυνος ασφαλείας στο σούπερ μάρκετ. Αλλά κι οι πολύ ανθρώπινες σκηνές με την μεσήλικη υπάλληλο της Κ.Υ που επιχειρεί να τον βοηθήσει, της οποίας το όχι όμορφο, αλλά βαθιά εκφραστικό πρόσωπο
έρχεται κι επανέρχεται σε γκρο πλάνο, εύστοχα και κατά-λυτικά.
Χαρακτηριστικό το πλάνο με τις ατελέσφορες προσ- πάθειες του Ντάνιελ να επικοινωνήσει τηλεφωνικά επί τρία τέταρτα ακούγοντας «αναμείνατε στο ακουστικό σας» Αλήθεια, μας θυμίζει κάτι ; Πόσο μάλλον όταν προσπαθεί να συντάξει την αίτησή του ηλεκτρονικά !
Δρόμος μετ’ εμποδίων για δυνατούς αθλητές, εξεπίτηδες, με προφανή στόχο να τα παρατήσουν. Ενας εύσχημος τρόπος υπονόμευσης των κεκτημένων εργατικών δικαιωμάτων, ένα βήμα πριν τη θεσμική τους κατάργηση.
Η εξαιρετική αυτή ταινία τελειώνει με μια γροθιά στο στομάχι, αλλά και με μιαν ανάσα, καθώς η κοπέλα μας διαβάζει το καταγγελτικό κείμενο του Ντάνιελ προς την αρμόδια επιτροπή. Θα μπορούσε ίσως να τελείωνε με κάποιο διαφορετικό τρόπο, ας πούμε με μια μαζική μαχη- τική διαδήλωση, ή με χιλιάδες προκηρύξεις με το κείμενο να σκοτεινιάζουν τον ουρανό, έτσι ώστε η γροθιά ν’ αλ- λάζει κατεύθυνση.
Ωστόσο, με δεδομένη την ιστορική διαδρομή και διαμόρφωση της ταξικής συνείδησης στην Αγγλία, τις σημερινές συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται εκεί η ταξική πάλη, αλλά και την υποχώρηση και αποδι-οργάνωση του παγκόσμιου εργατικού κινήματος ,εκείνο που μπορούμε να σχολιάσουμε είναι ότι: Όταν ένας καλλι- τέχνης έχει την πρόθεση να σπρώξει τα πράγματα μπροσ- τά, βρίσκει τον τρόπο να το προσπαθήσει. Μια ακτίνα φω-τός, μια χαραμάδα μεσ’ απ’ το σκοτάδι, πολλές φορές εί- ναι επαρκής.
Όταν πάλι σκοπεύει να θολώσει τα νερά, ε, αυτό πια είναι το ευκολότερο πράγμα του κόσμου.

                                          ΠΩΣ Ν’ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ
                                                          ΕΝΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ
Δέκα
τη νύχτα βγαίνοντας
από το «Αττικόν»
κάποια ταινία είχα ιδεί κινέζικη θυμάμαι
«Λοιπόν;»
Μου κάνει ένας γνωστός
«Καλή;»
«Εξαιρετική!!
Βαθιά ευαίσθητη κι ανθρώπινη, στιγμές, τομές
Μα και βαθιά αντιδραστική, αντεπαναστατική θα έλεγα
ταινία...»
«Λες;»
«Κοίτα, η Πολιτιστική Επανάσταση
ήταν η ύστατη γιγάντια προσπάθεια
του Μάο και του κινέζικου λαού
Ενάντια στο μικροαστό επαναστάτη που
έχτισε ένα μικρό σπιτάκι και είπε:
καλά είμαι δω
Ενάντια στον αστό ή το γαιοκτήμονα
που σκέφτηκε να ξανακάμει την καβάτζα του
Ενάντια στα μυριάδες μυρμήγκια, στα σκουλήκια που
θέλησαν να σταματήσουνε την άμαξα!!!
Η ύστατη γιγάντια προσπάθεια
για να μη γίνει η Κίνα όπως έγινε!»
Αυτοστιγμή
Τους στίχους του Ναζίμ Χικμέτ Θυμάμαι
που τραγουδούσαμε
στις πλατειές ανηφόρες
με τιμονιέρη την αγέρωχη και τρυφερή φωνή
συνάμα της Μαρίας:
«Και
αν η μισή μου καρδιά βρίσκεται
γιατρέ μου εδώ πέρα,
η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται
κι ύστερα γιατρέ την κάθε αυγή, την κάθε αυγή γιατρέ
με τα χαράματα
πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα ντουφεκίζεται...»
Και βουρκώνω,
Καθώς η ιστορία συνεχίζεται!...

Γ. Ν.
Χανιά, Γενάρης, 2017